سردارجنگل
Sunday, January 07, 2007
محاکمه صدام حسین
محاکمه صدام حسین : گزارش آخر، 03 ژانویه 2007، 13 دیماه 1385خورشیدیاعدام شتابان صدام حسین
نادر وهابی
-->
nvahabi@gmail.com
درگزارش قبلی توضیح داده شده بود که به موجب رای دادگاه درتاریخ 4 نوامبر2006علیه صدام، بنابه قوانین فعلی عراق،هنگامی که حکم اعدام برای کسی صادرمی گردد درخواست تجديد نظربه طورخودکاردرنظرگرفته می شود ودادگاه تجديد نظریک ماه فرصت دارد تا حکم راردیا ابرام نماید.
عارف شاهین، رئیس دادگاه تجدید نظر،عصرسه شنبه 26 دسامبر2006، دريک کنفرانس خبری دربغداد اعلام نمود که دادگاه پس ازسه هفته بررسی، به اجرای حکم اعدام صدام رای مثبت داد. دادگاه تجدید نظرهمچنین احکام مرگ "برزان ابراهیم تکریتی"، برادر ناتنی صدام، و"عواد النبدر"، قاضی سابق را ابرام کرد. قضات دادگاه تجدید نظر، متشکل ازنه قاضی، ازدادگاه بدوی درخواست کردند درحکم حبس ابد برای طه یاسین رمضان، معاون سابق رئیس جمهوری، بازنگری کنند. آنها گفتند او نیزباید اعدام شود. (1) عارف شاهین تاکید نمود که "اجرای حکم نمی تواند بيش از 30 روز به تاخير بيافتد. ازفردايعنی چهارشنبه، حکم می تواند به اجرا درآيد." وی افزود که تجديد نظرديگری درمورد اين حکم وجود نخواهد داشت. تصميم دادگاه تجديد نظربايد به تصويب جلال طالبانی، رئيس جمهوری عراق برسد اما قاضی شاهين گفت که حکم صدام حسين تخفيف نخواهد یافت ونه رئیس جمهوری ویا هیچ مقام دیگرنمی تواند آن را تغییردهد. (2) جلال طالبانی قبلا اعلام کرده بود که مخالف اعدام است ولی یکی ازمعاونانش، طبق قانون این حق را دارد که به جای وی حکم راامضا کند. علیرغم این، جلال طالبانی، خواهان به تعویق انداختن اجرای حکم شده بود وانجام آن رادرشرایط فعلی عراق یک اشتباه سیاسی دانست ومعتقد بود که تا دادگاه دوم به پایان نرسد نباید وی را اعدام نمود.(3)
اما درنهایت نوری المالکی تصمیم می گیرد که حکم را امضا کند.
علی رغم شکاف درراس دولت عراق، روند موضع گیری ها به گونه ای بود که امر شتابان اعدام دردستور کار قرارگرفت. بنا به مصاحبه خلیل الدولیمی بارادیو بی بی سی در روز پنج شنبه 29.12.2006، مقام های آمريکايی ازوی خواسته بودند کسی را برای دريافت وسايل صدام بفرستد يا آدرسی بدهد تا وسايل به آنجا فرستاده شود.يک وکيل ديگرنيزبه بی بی سی گفته بود که دو برادر ناتنی صدام حسين - که آنها نيززندانی هستند - روز پنجشنبه به ملاقات وی برده شده اند. (4). خبرگزاری فرانسه درهمین رابطه به نقل ازنوری المالکی گزارش کرده بود که "هيچکس نمی تواند با تصميم اعدام صدام جنايتکار مخالفت کند.. کسانی که با اعدام صدام مخالفت می کنند، شرف شهدای عراقی رازيرسوال می برند." (5) درواقع چنین به نظر می رسد نظر گاه انتقام جویانه حاکم بر دوجریان عقب مانده شیعه دردولت ( جریان حکیم ومقتدی صدر) با چراغ سبز بوش باعث شد که حکم اعدام درکمترازچهارروز تحقق یابد. درمورد اعدام شتابان صدام حسین سه فرضیه عنوان می شود :
فرضیه اول : بسته شدن معمای پرونده ها ی کشتار مشترک با غرب(آمریکا، آلمان وفرانسه)
بدون حمایت لجستیگی، نظامی وسیاسی غرب ازرژیم تک حزبی صدام حسین ابعاد کلان کشتار عملی نبود. ازابتدای دهه 1980دکترین مهار دوجانبه آمریکا باعث شد که غرب از رژیم وی دربرابر جلوگیری ازرشد بنیاد گرایی خمینی در منطقه وجهان حمایت کند. این دکترین تا قبل از حمله عراق به کویت ادامه داشت واز دهه 1990صدام عنصری نا مطلوب برای آمریکا شد.
فرضیه دوم : پراکندن یاس و عنصرضد انگیزه در میان هواداران صدام
بخشی از مقاومت فعلی علیه اشغالگران، توسط کادرهای سابق حزب بعث وافسران وفادار به صدام سازماندهی می شود. با کشتن صدام، طرفداران وی،در یک روند زمانی درازمدت درفقدان جانشین مناسب که کاریسم صدام راداشته باشد، دست ازمقاومت برداشته و منفعل می شوند. حزب بعث بدون صدام برای آمریکاییان نسبت به شیعیان وابسته به ملایان درتهران مرجح است.
فرضیه سوم : نظریه انتقام
این اعدام امری است سیاسی وبدون هیچ تردیدی باتوجه به بافت عشیره ای وقبیله ای جامعه عراق وایدئولو ژی حاکمین فعلی که رگه هایی ازعناصر ساختاری فئودالیزم را با خود حمل می کنند، فرضیه انتقام نسبت به دوفرضیه دیگر قوی ترنمی نماید؟ سنت قرون وسطایی حلق آویز وشعارهای هنگام اعدام که به قول فوکو بازتابی ازقرون وسطی است به این فرضیه بیشتر قوت نمی بخشد؟ (6)چشم دربرابر چشم، دست دربرابر دست وسرانجام خون درمقابل خون درتمام طول قرون وسطی وتا جنگ جهانی اول نظرگاه غالب بر سیستم قضایی بسیاری ازکشورها بوده است. با دیدن صحنه اعدام صدام، انسانیت یک باردیگر درتمامیت انسانی وفلسفی خود آیا به چالش کشیده نشد؟ کدامیک از فرضیه های فوق به واقعیت نزدیک تر است؟ وچگونه می توان مبانی استد لالی هریک را توضیح داد. آیا این اعدام سراسیمه، جمع جبری سه نظرگاه فوق است ؟
بر رسی دقیق هریک از فرضیه های فوق را تا جمع آوری اطلاعات مکفی به آینده مو کول می کنم وبرای اتمام این سری ازگزارشات، بقیه بحث حول محورهای زیر ادامه می یابد.
ا- و صیت سیاسی صدام حسین
خليل الدليمی، وکيل مدافع صدام حسين، دریک کنفرانس خبری درعمان پایتخت اردن، صدور حکم اعدام و تاييد آن را غير منتظره ندانسته وروندرسيدگی به پرونده دوجيل را "محاکمه ای صد درصد سياسی" توصيف کرده است. وتاکید نمود: " این حکم راباید درراستای برنامه ریزی آمریکا وایران دید که خواهان ایجاد دوددستگی وجنگ داخلی درعراق هستند". (7)
خليل الدليمی درهمین مصاحبه متن نامه صدام حسین به هم وطنانش راکه درپنجم ماه نوامبر2006، يعنی یک روزپس ازصدور اولین حکم مجازات مرگ وی نوشته شده بود، به اطلاع عموم رساند. (8) خبرنگار لیبراسیون درپاریس ازآن به عنوان وصیت سیاسی یاد نمود. دراين نامه صدام حسين چنین گفت :
"من آماده ام تا به عنوان" قربانی" در راه مردم عراق اعدام شود واگرخدا بخواهد، نامم درردیف شهدا ومردان بزرگ ثبت گردد....دشمنان کشورتان، متجاوزین وایران تلاش دارند که تخم نفرت ودشمنی را بین شما بکارند. بيگانگانی که هويت شهروندی عراقی را حمل ميکنند و قلب آن ها پر از نفرتی است که توسط ايران کاشته شده است به اين خواست پاسخ داده اند. اما چه تصور نادرستی که فکر مي کنند مي توانند ميان مردم اصيل ما اختلاف بيندازند، اراده شما را تضعيف کرده و قلب پسران اين ملت را با نفرت از يکديگر پرکنند و نه با نفرت از دشمنان واقعی که آن ها را به مبارزه در يک جهت زير پرچم الله اکبر، پرچم مردم و يک ملت بزرگ هدايت مي کند.
به ياد داشته باشيد خدا به شما توانايی داده که سرمشقی برای عشق، بخشش و همزيستی برادرانه تبديل بشويد.
من از شما مي خواهم نفرت نداشته باشيد، زيرا نفرت جايی برای شخص باقی نمی گذارد که عادل باشد و شما را نابينا مي کند و تمام درها را بروی شخص می بندد که بتواند متعادل فکر کند و تصميم های درست بگيرد.
به شما یادآوری می کنم که نگذارید کین ونفاق بین شما ایجاد گردد. ازشما می خواهم بین دولت هایی که به عراق حمله کردند ومردم این کشورها فرق بگذارید ونسبت به آنها عداوت ودشمنی نورزیذ.
آنکس را که توبه کند چه در عراق چه در خارج ببخشيد.
شما بايد بدانيد ميان مهاجمين مردمی هستند که از مبارزه شما عليه متجاوزين حمايت کرده اند و برخی از آن ها داوطلبانه دفاع قانونی از زندانيان منجمله صدام حسين را پذيرفتند...
بعضی از اين آدم ها هنگام وداع با من به شدت می گريستند.
مردم با عزت و ايمان، من از شما خداحافظی می کنم ولی روحم با خدای رحيم خواهم بود که به آن هايی کمک ميکند که به او پناه مي برند و هرگز معتقدان و مومنان صادق را نااميد نمی کند.
درادامه نامه صدام حسین ازملت عراق می خواهد که متحد شوند وعليه دشمنانشان بپا خيزند. صدام حسين دراين نامه تاکید نمود که رژیم ايران و آمريکا در خشونت ها و خونريزی ها درعراق دست دارند و از مردم عراق می خواهد عليه اشغالگران ورژیم ايران متحد شوند. وی وصیت خودرا با شعارهای زیربه پایان می برد : " زنده باد مردم عراق، زنده باد ملت ما، زنده باد ملت بزرگ مبارز، زنده باد فلسطین، درود برمجاهدین وجهاد آنان، الله اکبر، " . وکيل صدام حسين تاخيردرانتشاراين نامه را آنچه که آن را مقررات مبتنی بر اشکال تراشی آمريکا خواند، معرفی کرد.
2-آخرين گام ها به سوی اعدام
جمعه شب 29.12.2006 به منظور حفظ ظاهر اداری، آمريکا ییان تصمیم می گیرند صدام را به نماینده نوری المالکی تحویل دهند. ژنرال ويليام کالدول، سخنگوی ارتش آمريکا در عراق درتاریخ چهارشنبه 03.01.2007 در بغداد به خبرنگاران گفت: "نيروهای آمريکائی صدام حسين را روز شنبه، اندکی پيش از آنکه اعدام شود، به مقامات عراقی تحويل دادند و اين عراقی ها بودند که مسئوليت تمامی اقدامات مربوط به اجرای حکم اعدام را بر عهده داشتند. ارتش آمريکا در اعدام صدام نقشی نداشته و اگر وی هنگام اعدام شدن نيز عملا تحت مراقبت ارتش آمريکا بود، اقداماتی متفاوت انجام می‌گرفت..." (9)
ماموران آمریکایی انتقال، با مقاومت صدام مواجه می شوند که مخالف تحویل خویش به شیعیان بود. ولی ماموران با دست بند وپابند اورا به زور به ساختمان قديمی متعلق به وزارت دفاع عراق که هم اکنون تحت کنترل آمريکايی هاست، می برند. این ساختمان در محله شيعه نشين بغداد که به محله «کاظميه» معروف است، قرار دارد. صدام دراینجا تحویل موفق الرباعی مشاورامنیت ملی عراق داده می شود. وی چگونگی تحویل واعدام را در مصاحبه با رادیو بی بی سی به صورت تحریف شده این گونه توضیح می دهد :
"وقتی اورا تحویل گرفتیم، او را به اتاق اجرای حکم بردیم. در آنجا یک قاضی، بازرس کل، معاون وزیر دادگستری، معاون وزیر کشور و چند معاون دیگر حضور داشتند. وقتی او را به ما تحویل دادند، به دستش دستبند زده بودند، ولی قرانی روی سینه داشت. صدام نشست و قاضی حکم اعدام را قرائت کرد. بعد صدام را به پای چوبه دار بردیم و او داشت شعار می داد. همین. او بسیار، بسیار شکسته شده بود." (10)
اما واقعیت امر مقداری با این روایت رسمی متفاوت است. درزیر به شرح ریز آن تا تا آنجایی که منابع اجازه می دهد پرداخته می شود. پيش از خواندن رای دادگاه تجدید نظردراتاق اجرای حکم، کلاه او را از سر ش برداشتند و از صدام پرسيدند اگر می خواهد چيزی بگويد، حالا وقت آن است و صدام در جواب گفت: «حرفی برای گفتن ندارم». (11)بعد ازقرائت حکم، صدام قرآن را به کسی سپرد و گفت که آن را به یکی از دوستانش تحویل دهند. صدام به همراه روحانی سنی که آن جا بوده دعا می کند و سپس بلند می گويد: "الله اکبر. ملت ما پيروز است و فلسطين از آن اعراب است". (12) سپس وی در حالی که پیراهنی سفید و کت سیاه ضخیمی به تن داشت و در حالی که پاهایش به زمین کشیده می شد به طرف چوبه دار هدایت شد. دستانش از پشت دستبند خورده بود و چند مامور نقابدار، دورش حلقه زده بودند. در حالی که ماموران طناب دار را دور گردنش می انداختند، صدام شهادتین را گفت . به محض فشرده شدن طناب ، حاظرین صلوات می فرستند وپس ار اتما م صلوات دونفر چندین با رنام مقتدی صدر را می برندو صدام با گفتن الله اکبراشهد ان لا اله الی الله جواب می دهد. صدای صدام در لحظه گفتن شهادتین و یک دندگی اش در آخرین ثانیه ها هم در این فیلم مشخص است به گونه ای که صدای یکی از افراد حاضر خطاب به صدام این است:« برو به جهنم....» و وصدام پاسخ می دهد : آیا این نشانه شجاعت شماست؟ بعد صحنه صدای خالی شدن زیر پا و الله اکبر حاضران و دقایقی بعد وی جان سپرد. تمام این ماجرا بیشتر ازسه دقیقه طول نکشید.(13)
تلوزیون دولتی عراق دراولین واکنش خبری خود درصبح شنبه در هنگام اعلام خبر اعدام صدام، ضمن توصيف رهبر ۶۹ساله عراق به عنوان يک "جانی"، اعلام کرد که اعدام او بيانگر "پايان يک دوره تاريک درتاريخ عراق" است. (14)در روز شنبه صحنه های اعدام صدام را کامل پخش نکردند بعدا فیلم اعدام را با سا نسور کردن صدادر مرحله حلق آویز نشان دادند. اما برخلاف نوار ويديوی رسمی مربوط به اعدام صدام حسين که نواری بدون صدا بود، يک تلفن همراه دارای دوربين عکاسی، عکس وصدائی را ضبط کرده است که نشان می دهد صدام حسين پيش ازآن که به دارآويخته شود، مورد آزار وتمسخر قرار گرفته بود. شعار «مقتدی، مقتدی» نام روحانی مقتول شيعه ومخالف صدام، نيز درنوارضبط شده قابل شنيدن است. هواداران صدام حسين در روزهای اخيربا برگزاری تظاهرات وراه پيمائی درچند شهرعراق و دراردن، به اين نوار مخفی به عنوان دليلی برآن که اعدام وی بيشترجنبه يک قتل فرقه ای را داشته است ، استناد کرده اند. (15)
افشاگری فوق باعث برانگیختن افکارعمومی جهان علیه دولت نوری الما لکی گردید. به طوریکه دولت عراق ناچار شد طبق یک موضع گیری رسمی درروز سه شنبه 2ژانویه 2007فرد مورد نظر را تحت تعقیب قضایی قراردهد این فیلم که حدود 2.30دقیقه برداشته شد قبل از هرچیز منعکس کننده فضای روانی انتقام از جانب کوته بینانی است که در آن لحظه جزبه انتقام و نفرت به چیز دیگری نمی اندیشیدند.
تصويرجنازه صدام در حالی که در کفن پيچيده شده بود، قسمت صورتش خونی بود که معلوم نبود آیا یک واکنش صرف فیزیکی بدن اواست یاپس از اعدام اورا مورد ضرب وشتم قرارداده بودند.
بی منا سبت نیست فضای اعدام را به نقل ازقاضی منيرحداد در گفتگو با بی‌بی‌سی انگليسی مرورکنیم. (16)
منير حداد: يكی از مامورين اعدام از وی پرسيد آيا از مرگ می ترسد؟ صدام جواب داد من تمام عمرم را صرف نبرد عليه كفار و متجاوزين كرده‌ام. مامور ديگری پرسيد چرا عراق و ما را نابود كردی؟ چرا ما را به گرسنگی كشاندی و به آمريكاييها اجازه دادی تا اينجا را اشغال كنند؟ صدام گفت: من متجاوزين و ايرانی ها را نابود كردم. من دشمنان عراق رانابود كردم…من عراق را از فقر به ثروت رساندم.
بی‌بی‌سی: شكی نبود كه به صدام دارو داده بودند؟
قاضی حداد: به هيچوجه. صدام كاملا حالت طبيعی داشت و كنترل خود را در دست داشت. وی از سرنوشتش مطلع بود و می دانست قرار است بميرد. وی گفت: “اين پايان من است… اين پايان زندگی من است. من زندگی را به عنوان يك رزمجو و يك نظامی سياسی آغاز كردم و بنابراين از مرگ واهمه ای ندارم.”
بی‌بی‌سی: بعد چه شد؟
حداد: دستهايش را بستند و او را به سمت دار بردند. وی طبق عادتش مشغول ذكرالله اكبر و برخی شعارها نظير مرگ بر آمريكا و مرگ برمتجاوزين بود. وی گفت “ما به بهشت می رويم و دشمنان ما در جهنم خواهند پوسيد”. وی همچنين از عراقی ها طلب بخشش و محبت كرد اما همچنين از آنها خواست تا عليه آمريكايی ها و ايرانی ها بجنگند.
بی‌بی‌سی: سپس چه شد؟
حداد: وی را به سمت داربردندو خواستند سرش را بپوشانند اما وی اجازه نداد. وی آياتی ازقرآن را تلاوت می كرد كه مامورين اعدام به او با فرياد زدن و كلمات اسلامی طعنه زدند. يك روحانی حاضر از صدام خواست تا كلمات روحانی را تكرار كند. وی اين كار را كرد اما به صورت كنايه آميز. سپس طناب را سفت كردند و وی به دار آويخته شد و مرد.
بی بی سی: هيچ چيز ديگری نگفت؟
حداد: وی گفت لااله الاالله محمد رسول الله.
بی‌بی‌سی: آيا وی بلافاصله مرد.
حداد: بله بلافاصله جان داد. من شاهد تاثير طناب دار بودم كه صحنه ناخوشايندی بود.
هیچ خارجی در جریان اعدام حاضر نبود، ولی ماموران امنیتی آمریکا که صدام را از زندان آورده بودند، بیرون ساختمان محل اجرای حکم موضع گرفته بودند. در پی به دار آويخته شدن صدام، نيروهای آمريکايی در بغداد به حال آماده باش کامل درآمده بودند. در برخی از نقاط شيعه نشين شهر، مردم به نشانه شادمانی اقدام به شليک گلوله هوايی کرده اند اما شهر به طور کلی درروز شنبه آرام گزارش شده است.
3- واکنش های موافق اعدام
میشل فوکو فیلسوف فرانسوی، دراثر کلاسیک خود " مراقبت وتنبیه، تولد زندان"، (17)بر این باوراست ازآن زمان که درقرون وسطی، هرچند به دشواری وکندی روش عظیم تفحص بناشد، قضاوت عبارت بود ازنشان دادن حقیقت جرم، تعیین مجرم واجرای مجازات قانونی درمورد او. سه شرطی که حقیقت یک حکم را بنا می کرد، عبارت بود شناخت خلاف ، شناخت خلافکار وشناخت قانون. اما اکنون پرسش کاملا متفاوتی دربرابر حقیقت درروند قضاوت کیفری مطرح شده است. دیگر پرسش این نیست که چه کسی مرتکب آن شده است؟ بلکه این است که چگونه می توان فرآیند علی اجتماعی وسیاسی بوجود آورنده آن را تعیین کرد؟ ریشه آن درمرتکب جرم کجاست؟ درغریزه، ناخود آگاه، محیط اجتماعی ویا وراثت او؟ پرسش جدی این است : بهترین ومطمئن ترین راه اصلاح او کدام است؟
با این مقدمه کشورهایی که هنوز به مجازات اعدام متوسل می شوند فراموش کرده اند که آنها فقط به بدن مجرم می اندیشند ونه به بازسازی اخلاقی وروحی آنان. مجازات اعدام اسم دولتى کلمه کشتن است. افراد يکديگر را به قتل مي رسانند،اما دولتها افراد را به "اعدام" محکوم مي کنند. خواست لغواعدام و ممنوعيت قتل نفس هردو از يکجا مايه مي گيرد : مخالفت با کشتن عامدانه و آگاهانه و با نقشه قبلى کسى توسط کس ديگر. اينکه يک سوى اين قتل يک دولت ويا يک مرجع فائقه سياسى است، کوچکترين تغييرى دراين واقعيت نمي دهد که ما با يک قتل عمد طرفيم. (18)
الگوی حاکم پس ازجنگ جهانی دوم، اعدام مقامات سیاسی رژیم قبلی بوده است(اعدام سران نازی درآلمان، اعدام مقامات رژیم شاه درایران و...) اما ازابتدای دهه 1990الگوی دیگری درحال شکل گیری است که اعدام رانفی می کند( آفریقای جنوبی، چکسلواکی، آرژانتین و...) وخواهان تشکیل کمیسیون کشف حقیقت، کمک مالی به خانواده های قربانیان و حبس طویل المدت برای چنین مقاماتی است. کدام الگو صحیح تروقابل دفاع تراست؟ آیا کماکان باید فقط بدن مجرمین را نشانه گرفت. صدام حسین اولین نمونه جالبی درخاورمیانه بود که پس از سرنگونی مقابل دادگاه قرارگرفت ولی بااعدامش بسیاری ازکلاف های سردرگم که وی فقط ازآن مطلع بود به فراموشی سپرده شد.
منظورم از این مقدمه این بود که کسانی که هنوز از اعدام دفاع می کنند تا آنجایی که به ساختارهای اندیشه آنان برمی گردد از یک فقر فلسفی –انسانی جدی رنج می برند که با تحول نظرگاه جدید قضاوت، آنچنان که فوکو به ما آموزش می دهد بیگانه هستند.
با این معیار مروری بر اردوی موافقان ومخالفان اعدام صدام حسین مارا به درک ودریافت جدیدی از سطح اندیشه جامعه بین المللی هدایت می کند.
نوری المالکی، نخست وزير عراق، در پاسخ به اين پرسش که چرا صدام را بر اساس قوانين مبتنی برحقوق بشراز مجازات اعدام معاف نمی کنيد، گفت: «ديکتاتور عراق بر اساس قوانين حقوق بشر محاکمه شده و مرگ او پاسخی به احترام عراق به حقوق بشر است «.
تلويزيون الجزيره روز 1ژانویه 2007 دراين مورد از يك عضو رهبري مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق پرسيد درمورد اين شعارها كه در حين اعدام صدام حسين داده مي شد، چه تفسيري داري؟وي گفت: اين پيروزي بزرگ و پايان يافتن اين ديكتاتور را تبريك مي گوييم ، شعارهايي كه شنيده شده ، خودجوش بوده و برنامه ريزي نبوده, ولي رسانه ها از آن سوءاستفاده مي كنند و مي خواهند فتنه ايجاد كنند. صدام تمام شد ورفت. امارئيس شوراي گفتگوي ملي عراق گفت :اين حرف درست نيست, محل اعدام ونحوه اعدام نشان دهنده انتقامجويي رژيم ايران بود. ولي آنها هيچ چيز بدست نياوردند و صدام همه چيز را كسب كرد و گناهش به نظرم پاك شد. اعدامي كه در اولين روز عيد قربان انجام شده «توهين» بشمار مي رود.
روز چهارشنبه، 27 دسامبر2006، سخنگوی دفتررياست جمهوری ايالات متحده ازرای دادگاه تجديد نظراستقبال کرده و آن را شاخصی در مسيرتلاش های جاری درعراق برای جايگزين کردن حکومت فردی مستبد با حکومت قانون خواند. (19) جرج بوش، رئيس جمهوری آمريکا که صدام را «حاکمی ديکتاتور و تهديدی برای امنيت جهان» خوانده بود، اعدام او را «خط برجسته ای از پيشروی عراق به سوی دمکراسی» توصيف کرد.بوش در بيانيه ای گفت: «آوردن صدام به پيشگاه عدالت، پايان خشونت ها در عراق نيست.اما نقطه عطفی در روند پيشروی عراق به سوی حکومت دمکراتيکی است که می تواند از خود دفاع کند.» (20)
محمد علی حسینی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، در خصوص اعدام صدام گفت : اجرای حکم دادگاه صدام موجب خرسندی هزاران تن از خانواده قربانیان عراقی، ایرانی و کویتی شد. صدام پرونده ای سراسر تاریک و ظالمانه داشت و اعمال دهها جنایت، قتل ، کشتار نسبت به ملت های مظلوم و بیگناه عراق ، ایران و کویت تنها گوشه ای از این پرونده است . مجازات جنایتکاران نباید دستاویز بدخواهان قرار گرفته و منجر به سوءاستفاده و بروز حساسیت های مذهبی و اختلافات فرقه ای گردد . (21)
رفسنجانی اعدام صدام را نمونه بارز تحقق وعده الهي خواند و گفت : در عراق مساله اعدام صدام نشانی است از عدالت الهي در تاريخ كه وعده اش رو خداوند به بشريت داده. واقعا حوادث عراق و اونچه كه گذشت تا به امروز, نشان حضور عدالت خداوند و اجراي عدالت خد ايي در تاريخ بشريته..." (22)
شيمون پرز معاون نخست وزير اسراييل دراين باره گفت: «صدام حسين به دست خودش کشته شد. او کسی بود که آسيب فراوانی به مردمش وارد کرد و تهديدی جدی برای اسراييل بود.» (23)
ژاپن، اعدام صدام را در راستای اجرای عدالت ارزيابی کرد و گفت ژاپن به روند قانونی موجود در عراق احترام می گذارد. وزارت امور خارجه ژاپن تاکيد کرده است:« مهم است که اعدام صدام حسين به ايجاد آشتی ملی در عراق منجر شود.» (24)
استراليا نيز روز شنبه اعلام کرد اعدام صدام حسين «نقطه عطفی در تاريخ عراق» است و پايان دوره حاکمی ستمگر است که عدالت را بر هزاران تن از مردم خود حرام کرده بود. دولت بريتانيا اعدام صدام را مورد انتقاد قرار داد، اما از اينکه در دادگاه به سزای اعمالش رسيده ابراز خرسندی کرد.(25)
4- واکنش های مخالف اعدام
جلال طالبانی رئيس جمهوری عراق می گوید اجرای حکم اعدام صدام حسین، به امضای رئیس جمهوری نیازی نداشته و او از زمان دقیق اجرای حکم اعدام بی خبر بوده است.در بيانيه رييس جمهوری عراق که روز سه شنبه 02.01.2007 منتشر شد، گفته شده که رييس جمهوری ازتاريخ اعدام اطلاعی نداشته است.در اين بيانيه طالبانی بر مخالفت خود با حکم اعدام تاکید کرده اما گفته است به خاطر احترام به استقلال قوه قضاييه، به ویژه در موردی که وی حق دخالت نداشته، در اين مساله مداخله نکرده است. در اين بيانيه همچنين به نامه طالبانی به کابينه در باره نظر وی در باره حکم اعدام صدام حسين اشاره شده و آمده است: «من از دخالت در تصميم دادگاه ويژه خودداری کردم زیرا بر پایه ماده ۲۷ قانون دادگاه، حکم دادگاه قابل تجديد نظر نيست». (26)
سلیم الجبوری، ازمسئولین حزب اهل تسنن که درمجلس عراق نماینده دارد درمورد این حکم چنین گفت : " هرجنایتکاری، چه صدام حسین ویاهرشخص دیگر، می باید به مجازاتی که شایسته وی است برسد منتهی این امرباید طی یک روند قانونی عادلانه صورت گیرد. درحالیکه این محاکمه یک نمایش سیاسی بوده است..." (27)
بيانيه حزب بعث عراق عليه آمريکا و ايران. حزب بعث عراق در اطلاعيه ای شدید الحن از عراقی ها خواست برای انتقام خون صدام حسين، «بدون هيچ ترحمی به آمريکایی ها و ايرانی ها حمله کنند.» در اين اطلاعيه آمده است: «امروزصفويان جديد،دستورجرج بوش مجرم جنگ های صلیبی را برای اعدام رييس جمهوری صدام حسین به اجرا گذاشتند. امروز روز بزرگ شماست به دشمنان عراق، آمريکايی ها و ايرانی ها بدون هيچ ترحمی حمله کنيد.» (28)
فريد صبري سخنگوي حزب اسلامي عراق در لندن طي گفتگويي با تلويزيون سي.ان.ان درتاریخ 02.01.2007 درباره اعدام صدام حسين تصريح كرد كه مشكل اصلي عراق، اشغال شدن توسط رژيم ايران و اَعمال شبه نظاميان و ابسته به اين رژيم است.نمايش اعدام صدام حسين در تلوزيو،ن اقدامي بی رحمانه بود. اين بي رحمي است كسی كه درحال اعدام شدن است، از سوي شبه نظاميان مورد دشنام و استهزا قرار گيرد. اين شبه نظاميان هر ماه مسئول كشتن هزاران عراقي هستند. لذا به نظر من اعدام صدام حسين خشونت ها را در عراق خاتمه نخواهد داد. در حقيقت اين اقدام خشونت ها را در ميان سنی ها افزايش خواهد داد. مشكل دولت عراق اين است كه آنها مي خواستند به اين شيوه به مقابله با جامعه سني عراق برخيزند، ولي به ضرر آنها شد، زيرا اين نشان داد كه صدام حسين تا آخرين لحظات زندگيش شجاع باقي ماند و هرگز حتي به كساني كه به او دشنام مي دادند و يا او را مسخره ميكردند، پاسخي نداد.......
ليبی پرچم ها ی خودر ا به صورت نيمه افراشته درآورد و مراسم عيد قربان را لغو کرد، همچنين در اين کشوربه مناسبت اعدام صدام سه روز عزای عمومی اعلام شد.(29)
واتيکان اعدام صدام حسين را «واقعه ای غم انگيز» خواند که «روح انتقام کشی و خشونت های جديد» در عراق را تحريک می کند.(30)
دولت هند با ابرازنگرانی ازاينکه اعدام صدام حسين ممکن است برقراری امنيت درعراق را با مانع مواجه کند، خواستار تخفيف مجازات وی شده است. (31)
اتحاديه اروپا نيزکه کشورهای عضو آن مجازات اعدام رالغو کرده اند ازدولت عراق خواسته است تا از اجرای حکم خودداری ورزد. (32)
برخی ازنهادهای مدافع حقوق بشر، ازجمله گروه ديده بان حقوق بشرمستقردرايالات متحده، نسبت به منطبق بودن روند حقوقی رسيدگی به پرونده با ضوابط پذيرفته شده قضايی ابرازترديد کرده اند. ریچارد دیکر،رئیس دیده بان حقوق بشر ازمقامات عراقی خواست تاحکم رابه اجرانگذارند زیرابسیاری ازقوانین آئین یک دادرسی سالم رعایت نشده بود. وی تاکیدنمود :" ازنظرما، حکم اعدام درهرشرایطی ردکردنی است درمورد صدام حسین به طورمضاعف قابل قبول نیست زیرابسیاری ازاصول یک دادگاه عادلانه نقض گردیده است. به علاوه اعلام حکم توسط مشاورملی دولت عراق درامورامنیت داخلی، نشان دهنده دخالت سیاست درامررویه قضایی است. ازدادگاه تجدید نظر انتظارمی رفت تا به یک بررسی عمیق تر وهمه جانبه ترازحکم داد گاه بدوی می پرداخت." (33)
عفوبین الملل نیزتاسف وناامیدی خویش راازابرام حکم اعلام نمود وطی بیانیه ای چنین گفت : " ازنظرپرنسیب، ما علیه مجازات اعدام هستیم، ضمن اینکه روند محاکمه هم عادلانه نبوده است.." (34)
خانم سگولن رويال، كانديداي رياست جمهوري فرانسه از حزب سوسياليست، با تأكيد برمخالفت خود با مجازات مرگ، از اعدام صدام حسين به عنوان عملي منزجركننده و غيرقابل توصيف ياد كرد. سگولن رويال در مصاحبه با ژورنال دو ديمانش 31.12.2006 گفت: من از خودم مي پرسم كه انتشار تصاوير اعدام صدام حسين در سراسر جهان چه تاثيرعميقي بر بخشي از مردم عراق خواهد داشت؟ وچه نفرتي بر خواهد انگيخت؟ از اين پيشتر، دبير كل حزب سوسياليست فرانسه فرانسوا اولاند، نيز، طي بيانيه ای اعلام كرد كه اعدام صدام حسين هيچ مشكلي را حل نخواهد كرد.
ايتاليا اعلام کرد پس از پخش تصاوير تکان دهنده اعدام صدام حسين و صحنه های به دار آويختن صدام، برای لغو مجازات اعدام در سطح جهان، در سازمان ملل متحد دست به تلاش هايی خواهد زد. رومانو پرودی نخست وزير ايتاليا روز سه شنبه 0.2.01.2007 اظهار داشت دولت متبوع وی با استفاده از کرسی جديد ايتاليا درشورای امنيت سازمان ملل متحد، نسبت به «تعليق جهانی» مجازات اعدام کوشش خواهد کرد. سياستمداران ايتاليا وابسته به تمامی احزاب و گروه های سياسی، نفرت و انزجار خود را نسبت به اعدام صدام حسين ابراز داشتند. دولت عراق با متهم ساختن ايتاليا به دوروئی و رياکاری، نسبت به اين اظهارات واکنش نشان داد و به اعدام بنيتو موسولينی رهبر فاشيست ايتاليا در جنگ جهانی دوم در ملاء عام اشاره کرد. (35)
روسيه اعدام صدام را به شدت مورد نكوهش قرارداد و از پخش تلويزيوني اعدام صدام شديدا انتقاد كرد. ميخائيل كامينان (Mikhail Kamynin) سخنگوي وزارت امور خارجه روسيه در بيانيه اي گفت : "سخت‌گيري شتابزده در اين اعدام وبی شرمي درنشان دادن علني تصويرهاي آن به دنيا, اختلاف در جامعه عراق را عميق تر مي كند. در حالیکه نياز شديدی كه به مصالحه و آشتي ملي مي باشد, این فیلم خطرافزايش درگيري های جناحي بیشتری راافزایش خواهد داد. (36)
کانال اول و دوم تلوزیون فرانسه درروز دوشنبه 1ژانویه 2007 ضمن انعکاس تظاهرات در اردن که دختر ارشد صدام در آن حضور داشت به عنوان اولین واکنش در کشورهای عربی از آن یاد نمود. در این کشور مجالس عزاي سمبليك براي صدام حسين برگزارشد و اتحاديه هاي صنفي اردن كه 14 اتحاديه را شامل می شود اعدام او را محكوم كردند. سندیکاها سکوت دولت اردن را به شدت انتقاد نمودند.
عمر موسي دبيركل جامعه عرب مراتب تأسف شديد خود را نسبت به‌اعدام صدام حسين در اولين روز عيد قربان ابراز داشت و آن را كاري ناپسنديده توصيف نمود. عمر موسي گفت كه عليرغم اينكه دوران صدام در عراق عملاً به‌پايان رسيده ولي همچنان خون مردم عراق بر زمين ريخته مي شود. وی تاكيد كرد كه اعدام صدام حسين بر روند آشتي در عراق تاثير بسيار زيادي خواهد گذاشت. (37)
مجلس قانونگذاری فلسطين اعدام صدام حسين را محكوم كرد وطي بيانيه اي گفت اعدام رئيس جمهور عراق «يك جنايت هولناك عليه امت عرب و امت اسلام است». (38)
جنبش حماس طي اطلاعيه اي گفت كه زمان اجراي اين ترور دقيقا برنامه ريزي شده وعليه اعراب و مسلمانان مي باشد. (39)
برژنسكي شب گذشته دوشنبه اول ژانویه 2007 در برنامه ليت اديشن سي.ان.ان گفت: "اي كاش صدام حسين پيش از اينكه نيروهاي آمريكايي عراق را ترك كنند، اعدام نمي شد. با وجود 150 هزار سرباز آمريكايي در عراق اينطور جلوه می كند كه اين اعدام تحت حمايت آمريكا انجام گرفته است.
5-خاک سپاری صدام
قبر صدام حسين در روستای زادگاهش "العوجا"جسد صدام حسين پيش از سپيده دم روز يکشنبه ۳۱ دسامبر 2006، در روستای زادگاهش "العوجا" در نزديکی تکريت در شمال عراق، دفن شد. (40)جنازه صدام شامگاه روز شنبه30دسامبر2006 به رهبر قبيلة ابو ناصر، علی النيدا، قبیله صدام در تکريت تسليم شد. يحيی الطاوی، روحانی بلند پايه سنی در تکريت درجریان مراسم دفن حضورداشت. طبق اعتقادات سنی ها متوفی بايد ظرف يک روز به خاک سپرده شود. صدام در کنار پسرانش "عدی" و "قصی" در مقبره خانوادگی وی که در طول حکمرانی خویش در عراق بنا کرده بود، به خاک سپرده شد. عدی و قصی در سال ۲۰۰۳ توسط نظاميان آمريکايی کشته شدند، در همين قبرستان به خاک سپرده شده بودند. (41) بشری الخليل يکی از وکلای صدام حسين گفت جسد وی توسط يک هواپيمای آمريکايی به تکريت منتقل شده است.در همين زمينه، يک مقام عراقی به خبرگزاری رويتر گفت که جنازه از طريق راه زمينی به تکريت منتقل شده است. سخنگوی نظامی آمريکا در اين باره اظهار نظر نکرد. (42)
پليس عراق مقررات منع آمد و شد را برای چهار روز در اطراف تکريت فوراً پس از آنکه صدام در بامداد روز شنبه به دار آويخته شد، برقرار کرد. وزارت دفاع آمريکا می گويد نيروهای آمريکا درعراق برای روياروئی با احتمال هرگونه خشونتی براثر اعدام صدام حسين رهبرپيشين عراق، به حال آماده باش درآمده اند. برايان ويتمن سخنگوی وزارت دفاع آمريکا اظهارداشت نيروهای آمريکا درعراق هم اکنون درحال آماده باش به سرمی برند. نيروهای آمريکا هرگونه اوضاع وشرايط اجتماعی ، ازجمله اعدام صدام حسين را که ممکن است به افزايش خشونت منجرگردد ، مورد توجه قرارداده اند. (43)
بنا به گزارش خبرگزاری ها، در مراسم دفن صدام در اين شهر، حدود هفتصد تن از افراد قبيله ابوناصر و شماری از وابستگان او حضور داشتند.بستگان صدام حسين گفتند که او در وصيتنامه خود ابراز تمايل کرده بود که در عوجه يا رمادی دفن شودکه خانواده صدام به دلايل امنيتی شهر رمادی را ترجيح داده بودند. (44)
خبرگزاري فرانسه درگزارش سه شنبه 02.01.2007 خود تاکید نمود که سني هاي خشمگين بخاطر اعدام صدام حسين اعتراضات شديد خود را عليه رهبران شيعه نشان دادند. بنا به اين گزارش ”روز دوشنبه صدها عرب سني كه بسياري از آنها مسلح بودند عليه اعدام صدام حسين تظاهرات كردند و رهبران سياسي شيعه عراق را بخاطر اجراي اين حكم مقصر دانستند”.
اين خبرگزاري افزود: ”مردان , زنان و كودكان با فرياد هاي: «مقتدي بزدل»، «حكيم خائن»، آنان را بخاطر اعدام قهرمانشان, مورد تهاجم قرار دادند.
تظاهركنندگان در الدوره ,در حاليكه پوستر رئيس جمهور سابق عراق را حمل مي كردند به راهپيمايي پرداخته و شليك هوايي مي كردند.. خبرگزاري فرانسه افزود: ”روي يكي از پوستر هايي كه صدام حسين لباس سنتي اعراب را به تن داشت نوشته شده بود ” قهرمان و شهيد صدام حسين”
صدام حسين تقاضا کرده بود تيرباران شود، اما به چوبه دار آويخته شد
تلويزيون العربيه در اخبار روز دوشنبه اول ژانویه 2007 گفت در اعتراض به اعدام صدام حسين، در منطقه اعظميه بغداد تظاهراتي برگزار شد. اين اولين تظاهرات در اين منطقه است. اين منبع افزود: تظاهركنندگان شعارهايي در حمايت از صدام حسين سر دادند و تصاوير وي را همراه داشتند. در اين تظاهرات تعداد زيادي از دوستداران رئيس جمهور سابق عراق شركت داشتند
سپاسگزاری
تلاش داشتم تا با به کار گیری از یک متد علمی درتاریخ نگاری وثبت رویدادها، نخست گزارشی عینی از ماوقع داد گاه ارایه نمایم. این کار به دلیل فقدان منابع کافی مستقل وبه دلیل اشتغالات متفاوت دیگر ممکن است دقیقا رعایت نشده باشد واین اساسی ترین اشکال متودیک گزارش های حاضراست که در هنگام نگارش به منابع اصلی دسترسی نداشتم .منابع مورد استفاده ام، به طور کلی مطبو عات روزانه فرانسه و تعدادی از سایت های اینترنتی است وروزنامه نگاران این جراید نیزنسبت به تمایل سیاسی حاکم بر روز نامه ها و سایت هایشان دچار پدیده خود سانسوری هستند و تلاش نمی کنند تا جزییات جریان محا کمه را بی طرفانه انعکاس دهند. علیرغم این نقیصه، سعی براین بوده که گزارش هارا درارتباط با فضای سیاسی-اجتماعی حاکم بردوران گذاردرعراق درارتباط قراردهم زیرا خصلت سیاسی محاکمه مرابرآن داشت تا برای کشف حقیقت چند وجهی این محاکمه به این ارتباط تنگاتنگ بیندیشم واز این رو شاید این تلاش ناچیز برای مورخین وکسانی که خواهان انداختن نورافکن به تاریخ معاصر عراق باشند کمک کار باشد.
درنوشتن این سری ازگزارش ها ازکمک فکری دوستان گرامی زیربرخورداربودم. تلاش این عزیزان موجب غنای محتوایی این مقاله شد ونیز ضروری می بینم به همه آنهایی که با ارسال میل ونظر، نگارنده راتشویق به ادامه این سری گزارش ها نمودند و اصرار آنان موجب شد که چاپ کتاب در برنامه قرار گیرد، صمیمانه سپاسگزاری می کنم.
1- محمدعلی نژاد ازکلن درارائه نکات فنی وحقوقی آیین دادرسی همواره مرا یاری رساند.
2- آرش عاطفی درتایپ ویافتن اصطلاحات مناسب درزبان فارسی کمک کارمن بود.
3- حسن ابراهیمی درویرایش پایانی مقاله ونیزطرح نکات محتوایی مراهمراهی نمود.
منابع:
1روزنامه لیبراسیون، چاپ پاریس، چهار شنبه 27 دسامبر 2006، صفحه : 6
2سایت اینترنتی رادیو بی بی سی 26.12.2006
3 روزنامه لیبراسیون، چاپ پاریس، پنج شنبه 28 دسامبر 2006، صفحه : 7
4خبر گزاری رویتر26 دسامبر 2006
5 سایت اینترنتی رادیو BBC جمعه 29 دسامبر 2006 - 08 دی 1385
6 فوکو معتقد است روش های این چنینی بیشتر برای تنبیه جسم مجرم درنظر گرفته شده است وسیر پیدایش وافول این روش ها را در کتابش از قرون وسطی تا کنون نشان می دهد. ر.ک. ب :میشل فوکو، مراقبت وتنبیه، تولد زندان، ترجمه نیکو سرخوش وافشین جهاندیده، تهران، نشرنی، چاپ پنجم 1384. صفحه : 42-11
7روزنامه لیبراسیون، چاپ پاریس، پنج شنبه 28دسامبر 2006، صفحه: 7
8 روزنامه لیبراسیون بخش هایی ازوصیت سیاسی صدام حسین را چاپ نمود. ما نتوانستیم همه این نامه را درمنبعی واحد بیابیم. سایت اینترنتی روشنگری هم بخش هایی ازآن راترجمه نموده که ازآن هم استفاده شده است. و نیز م.ک.ب : سایت اینترنتی رادیو بی بی سی 27.12.2006.
9سایت اینترنتی رادیو آمریکا 03.01.2007
10سایت اینترنتی رادیو بی بی سی شنبه 30.12.2006
11، 12 و 13 و 14: روزنامه لیبراسیون چاپ پاریس 1ژانویه 2007صفحات 2تا 3نشریه خودرا به اعدام صدام حسین تخصیص داده است. روزنامه لوموند چاپ پاریس یکشنبه 31.12.2006ودوشنبه 01.01.2007 صفحات 4و14 تا 16رابه این اعدام تخصیص داد. برای مقایسه خبرها ازسه سایت اینترنتی رادیو فارسی زبان بی بی سی، صدای آمریکا ورادیو فردا استفاده کردیم.
15روزنامه لیبراسیون، چاپ پاریس، صفحه : 6ونیز سایت اینترنتی رادیو صدای آمریکا 02.01.2007
16 مصاحبه با رادیو انگلیسی بی بی سی 30.12.2006 ونیز ر.ک.ب : سایت اینترنتی صبحانه 30.12.2006
17 میشل فوکو، مراقبت وتنبیه، تولد زندان، ترجمه نیکو سرخوش وافشین جهاندیده، تهران، نشرنی، چاپ پنجم 1384. صفحه : 30
18 مصاحبه زنده یاد منصورحکمت با خاوران. برای مطالعه مصاحبه مراجعه کنید به سایت اینترنتی : کمیته بین المللی علیه اعدام.
19روزنامه لیبراسیون، چاپ پاریس، پنج شنبه 28دسامبر 2006، صفحه: 7
20 روزنامه لیبراسیون، چاپ پاریس، دو شنبه 1ژانویه 2007، صفحه: 2و7 ونیز رادیو فردا 31.12.2006
21 رادیو فردا 31.12.2006
22،23، 24، 25 : سایت رادیو فارسی زبان بی بی سی، صدای آمریکا ورادیو فردا به تاریخ 31.12.2006و 01.01.2007.
26 سایت اینترنتی رادیو فردا 03.01.2007
27 روزنامه لیبراسیون، چاپ پاریس، پنج شنبه 28دسامبر 2006، صفحه: 7
28 سایت اینترنتی رادیو فردا 31.12.2007
29، 30، 31، 32: سایت اینترنتی رادیو فارسی زبان بی بی سی، صدای آمریکا ورادیو فردا به تاریخ 31.12.2006و 01.01.2007.
34، 33سایت اینترنتی رادیو بی بی 27.12.2007
35 سایت اینترنتی رادیو فارسی زبان صدای آمریکا ورادیو فردا درتاریخ 03.01.2007
36، 37: خبرگزاری رویتر وآسوشیتدپرس 31.12.2007
38روزنامه شرق الا وسط02.01.2007
39خبرگزاری رویتر وآسوشیتدپرس 31.12.2007
40 ، 41، 42: لیبراسیون چاپ پاریس تاریخ 02.01.2007 صفحه : 8ونیز رجوع شود به : سایت اینترنتی رادیو صدای آمریکا 31.12.2006و سایت اینترنتی رادیو فردا تاریخ 31.12.2006
43خبرگزاری رویتر وآسو شیتد پرس 31.12.2006
44درمورد رقم 700نفر آمار متفاوت است. این رقم را سایت اینترنتی رادیو بی بی سی، 31.12.2006 به نقل از خبرنگار خود ذکر نموده است. رادیو فردا از واژه صدها نفر استفاده کرده است.31.12.2006
منبع: سايت ديدگاه
¶ 12:08 AM 1 comments
محاکمه صدام حسین : گزارش آخر، 03 ژانویه 2007، 13 دیماه 1385خورشیدیاعدام شتابان صدام حسین
نادر وهابی
-->
nvahabi@gmail.com
درگزارش قبلی توضیح داده شده بود که به موجب رای دادگاه درتاریخ 4 نوامبر2006علیه صدام، بنابه قوانین فعلی عراق،هنگامی که حکم اعدام برای کسی صادرمی گردد درخواست تجديد نظربه طورخودکاردرنظرگرفته می شود ودادگاه تجديد نظریک ماه فرصت دارد تا حکم راردیا ابرام نماید.
عارف شاهین، رئیس دادگاه تجدید نظر،عصرسه شنبه 26 دسامبر2006، دريک کنفرانس خبری دربغداد اعلام نمود که دادگاه پس ازسه هفته بررسی، به اجرای حکم اعدام صدام رای مثبت داد. دادگاه تجدید نظرهمچنین احکام مرگ "برزان ابراهیم تکریتی"، برادر ناتنی صدام، و"عواد النبدر"، قاضی سابق را ابرام کرد. قضات دادگاه تجدید نظر، متشکل ازنه قاضی، ازدادگاه بدوی درخواست کردند درحکم حبس ابد برای طه یاسین رمضان، معاون سابق رئیس جمهوری، بازنگری کنند. آنها گفتند او نیزباید اعدام شود. (1) عارف شاهین تاکید نمود که "اجرای حکم نمی تواند بيش از 30 روز به تاخير بيافتد. ازفردايعنی چهارشنبه، حکم می تواند به اجرا درآيد." وی افزود که تجديد نظرديگری درمورد اين حکم وجود نخواهد داشت. تصميم دادگاه تجديد نظربايد به تصويب جلال طالبانی، رئيس جمهوری عراق برسد اما قاضی شاهين گفت که حکم صدام حسين تخفيف نخواهد یافت ونه رئیس جمهوری ویا هیچ مقام دیگرنمی تواند آن را تغییردهد. (2) جلال طالبانی قبلا اعلام کرده بود که مخالف اعدام است ولی یکی ازمعاونانش، طبق قانون این حق را دارد که به جای وی حکم راامضا کند. علیرغم این، جلال طالبانی، خواهان به تعویق انداختن اجرای حکم شده بود وانجام آن رادرشرایط فعلی عراق یک اشتباه سیاسی دانست ومعتقد بود که تا دادگاه دوم به پایان نرسد نباید وی را اعدام نمود.(3)
اما درنهایت نوری المالکی تصمیم می گیرد که حکم را امضا کند.
علی رغم شکاف درراس دولت عراق، روند موضع گیری ها به گونه ای بود که امر شتابان اعدام دردستور کار قرارگرفت. بنا به مصاحبه خلیل الدولیمی بارادیو بی بی سی در روز پنج شنبه 29.12.2006، مقام های آمريکايی ازوی خواسته بودند کسی را برای دريافت وسايل صدام بفرستد يا آدرسی بدهد تا وسايل به آنجا فرستاده شود.يک وکيل ديگرنيزبه بی بی سی گفته بود که دو برادر ناتنی صدام حسين - که آنها نيززندانی هستند - روز پنجشنبه به ملاقات وی برده شده اند. (4). خبرگزاری فرانسه درهمین رابطه به نقل ازنوری المالکی گزارش کرده بود که "هيچکس نمی تواند با تصميم اعدام صدام جنايتکار مخالفت کند.. کسانی که با اعدام صدام مخالفت می کنند، شرف شهدای عراقی رازيرسوال می برند." (5) درواقع چنین به نظر می رسد نظر گاه انتقام جویانه حاکم بر دوجریان عقب مانده شیعه دردولت ( جریان حکیم ومقتدی صدر) با چراغ سبز بوش باعث شد که حکم اعدام درکمترازچهارروز تحقق یابد. درمورد اعدام شتابان صدام حسین سه فرضیه عنوان می شود :
فرضیه اول : بسته شدن معمای پرونده ها ی کشتار مشترک با غرب(آمریکا، آلمان وفرانسه)
بدون حمایت لجستیگی، نظامی وسیاسی غرب ازرژیم تک حزبی صدام حسین ابعاد کلان کشتار عملی نبود. ازابتدای دهه 1980دکترین مهار دوجانبه آمریکا باعث شد که غرب از رژیم وی دربرابر جلوگیری ازرشد بنیاد گرایی خمینی در منطقه وجهان حمایت کند. این دکترین تا قبل از حمله عراق به کویت ادامه داشت واز دهه 1990صدام عنصری نا مطلوب برای آمریکا شد.
فرضیه دوم : پراکندن یاس و عنصرضد انگیزه در میان هواداران صدام
بخشی از مقاومت فعلی علیه اشغالگران، توسط کادرهای سابق حزب بعث وافسران وفادار به صدام سازماندهی می شود. با کشتن صدام، طرفداران وی،در یک روند زمانی درازمدت درفقدان جانشین مناسب که کاریسم صدام راداشته باشد، دست ازمقاومت برداشته و منفعل می شوند. حزب بعث بدون صدام برای آمریکاییان نسبت به شیعیان وابسته به ملایان درتهران مرجح است.
فرضیه سوم : نظریه انتقام
این اعدام امری است سیاسی وبدون هیچ تردیدی باتوجه به بافت عشیره ای وقبیله ای جامعه عراق وایدئولو ژی حاکمین فعلی که رگه هایی ازعناصر ساختاری فئودالیزم را با خود حمل می کنند، فرضیه انتقام نسبت به دوفرضیه دیگر قوی ترنمی نماید؟ سنت قرون وسطایی حلق آویز وشعارهای هنگام اعدام که به قول فوکو بازتابی ازقرون وسطی است به این فرضیه بیشتر قوت نمی بخشد؟ (6)چشم دربرابر چشم، دست دربرابر دست وسرانجام خون درمقابل خون درتمام طول قرون وسطی وتا جنگ جهانی اول نظرگاه غالب بر سیستم قضایی بسیاری ازکشورها بوده است. با دیدن صحنه اعدام صدام، انسانیت یک باردیگر درتمامیت انسانی وفلسفی خود آیا به چالش کشیده نشد؟ کدامیک از فرضیه های فوق به واقعیت نزدیک تر است؟ وچگونه می توان مبانی استد لالی هریک را توضیح داد. آیا این اعدام سراسیمه، جمع جبری سه نظرگاه فوق است ؟
بر رسی دقیق هریک از فرضیه های فوق را تا جمع آوری اطلاعات مکفی به آینده مو کول می کنم وبرای اتمام این سری ازگزارشات، بقیه بحث حول محورهای زیر ادامه می یابد.
ا- و صیت سیاسی صدام حسین
خليل الدليمی، وکيل مدافع صدام حسين، دریک کنفرانس خبری درعمان پایتخت اردن، صدور حکم اعدام و تاييد آن را غير منتظره ندانسته وروندرسيدگی به پرونده دوجيل را "محاکمه ای صد درصد سياسی" توصيف کرده است. وتاکید نمود: " این حکم راباید درراستای برنامه ریزی آمریکا وایران دید که خواهان ایجاد دوددستگی وجنگ داخلی درعراق هستند". (7)
خليل الدليمی درهمین مصاحبه متن نامه صدام حسین به هم وطنانش راکه درپنجم ماه نوامبر2006، يعنی یک روزپس ازصدور اولین حکم مجازات مرگ وی نوشته شده بود، به اطلاع عموم رساند. (8) خبرنگار لیبراسیون درپاریس ازآن به عنوان وصیت سیاسی یاد نمود. دراين نامه صدام حسين چنین گفت :
"من آماده ام تا به عنوان" قربانی" در راه مردم عراق اعدام شود واگرخدا بخواهد، نامم درردیف شهدا ومردان بزرگ ثبت گردد....دشمنان کشورتان، متجاوزین وایران تلاش دارند که تخم نفرت ودشمنی را بین شما بکارند. بيگانگانی که هويت شهروندی عراقی را حمل ميکنند و قلب آن ها پر از نفرتی است که توسط ايران کاشته شده است به اين خواست پاسخ داده اند. اما چه تصور نادرستی که فکر مي کنند مي توانند ميان مردم اصيل ما اختلاف بيندازند، اراده شما را تضعيف کرده و قلب پسران اين ملت را با نفرت از يکديگر پرکنند و نه با نفرت از دشمنان واقعی که آن ها را به مبارزه در يک جهت زير پرچم الله اکبر، پرچم مردم و يک ملت بزرگ هدايت مي کند.
به ياد داشته باشيد خدا به شما توانايی داده که سرمشقی برای عشق، بخشش و همزيستی برادرانه تبديل بشويد.
من از شما مي خواهم نفرت نداشته باشيد، زيرا نفرت جايی برای شخص باقی نمی گذارد که عادل باشد و شما را نابينا مي کند و تمام درها را بروی شخص می بندد که بتواند متعادل فکر کند و تصميم های درست بگيرد.
به شما یادآوری می کنم که نگذارید کین ونفاق بین شما ایجاد گردد. ازشما می خواهم بین دولت هایی که به عراق حمله کردند ومردم این کشورها فرق بگذارید ونسبت به آنها عداوت ودشمنی نورزیذ.
آنکس را که توبه کند چه در عراق چه در خارج ببخشيد.
شما بايد بدانيد ميان مهاجمين مردمی هستند که از مبارزه شما عليه متجاوزين حمايت کرده اند و برخی از آن ها داوطلبانه دفاع قانونی از زندانيان منجمله صدام حسين را پذيرفتند...
بعضی از اين آدم ها هنگام وداع با من به شدت می گريستند.
مردم با عزت و ايمان، من از شما خداحافظی می کنم ولی روحم با خدای رحيم خواهم بود که به آن هايی کمک ميکند که به او پناه مي برند و هرگز معتقدان و مومنان صادق را نااميد نمی کند.
درادامه نامه صدام حسین ازملت عراق می خواهد که متحد شوند وعليه دشمنانشان بپا خيزند. صدام حسين دراين نامه تاکید نمود که رژیم ايران و آمريکا در خشونت ها و خونريزی ها درعراق دست دارند و از مردم عراق می خواهد عليه اشغالگران ورژیم ايران متحد شوند. وی وصیت خودرا با شعارهای زیربه پایان می برد : " زنده باد مردم عراق، زنده باد ملت ما، زنده باد ملت بزرگ مبارز، زنده باد فلسطین، درود برمجاهدین وجهاد آنان، الله اکبر، " . وکيل صدام حسين تاخيردرانتشاراين نامه را آنچه که آن را مقررات مبتنی بر اشکال تراشی آمريکا خواند، معرفی کرد.
2-آخرين گام ها به سوی اعدام
جمعه شب 29.12.2006 به منظور حفظ ظاهر اداری، آمريکا ییان تصمیم می گیرند صدام را به نماینده نوری المالکی تحویل دهند. ژنرال ويليام کالدول، سخنگوی ارتش آمريکا در عراق درتاریخ چهارشنبه 03.01.2007 در بغداد به خبرنگاران گفت: "نيروهای آمريکائی صدام حسين را روز شنبه، اندکی پيش از آنکه اعدام شود، به مقامات عراقی تحويل دادند و اين عراقی ها بودند که مسئوليت تمامی اقدامات مربوط به اجرای حکم اعدام را بر عهده داشتند. ارتش آمريکا در اعدام صدام نقشی نداشته و اگر وی هنگام اعدام شدن نيز عملا تحت مراقبت ارتش آمريکا بود، اقداماتی متفاوت انجام می‌گرفت..." (9)
ماموران آمریکایی انتقال، با مقاومت صدام مواجه می شوند که مخالف تحویل خویش به شیعیان بود. ولی ماموران با دست بند وپابند اورا به زور به ساختمان قديمی متعلق به وزارت دفاع عراق که هم اکنون تحت کنترل آمريکايی هاست، می برند. این ساختمان در محله شيعه نشين بغداد که به محله «کاظميه» معروف است، قرار دارد. صدام دراینجا تحویل موفق الرباعی مشاورامنیت ملی عراق داده می شود. وی چگونگی تحویل واعدام را در مصاحبه با رادیو بی بی سی به صورت تحریف شده این گونه توضیح می دهد :
"وقتی اورا تحویل گرفتیم، او را به اتاق اجرای حکم بردیم. در آنجا یک قاضی، بازرس کل، معاون وزیر دادگستری، معاون وزیر کشور و چند معاون دیگر حضور داشتند. وقتی او را به ما تحویل دادند، به دستش دستبند زده بودند، ولی قرانی روی سینه داشت. صدام نشست و قاضی حکم اعدام را قرائت کرد. بعد صدام را به پای چوبه دار بردیم و او داشت شعار می داد. همین. او بسیار، بسیار شکسته شده بود." (10)
اما واقعیت امر مقداری با این روایت رسمی متفاوت است. درزیر به شرح ریز آن تا تا آنجایی که منابع اجازه می دهد پرداخته می شود. پيش از خواندن رای دادگاه تجدید نظردراتاق اجرای حکم، کلاه او را از سر ش برداشتند و از صدام پرسيدند اگر می خواهد چيزی بگويد، حالا وقت آن است و صدام در جواب گفت: «حرفی برای گفتن ندارم». (11)بعد ازقرائت حکم، صدام قرآن را به کسی سپرد و گفت که آن را به یکی از دوستانش تحویل دهند. صدام به همراه روحانی سنی که آن جا بوده دعا می کند و سپس بلند می گويد: "الله اکبر. ملت ما پيروز است و فلسطين از آن اعراب است". (12) سپس وی در حالی که پیراهنی سفید و کت سیاه ضخیمی به تن داشت و در حالی که پاهایش به زمین کشیده می شد به طرف چوبه دار هدایت شد. دستانش از پشت دستبند خورده بود و چند مامور نقابدار، دورش حلقه زده بودند. در حالی که ماموران طناب دار را دور گردنش می انداختند، صدام شهادتین را گفت . به محض فشرده شدن طناب ، حاظرین صلوات می فرستند وپس ار اتما م صلوات دونفر چندین با رنام مقتدی صدر را می برندو صدام با گفتن الله اکبراشهد ان لا اله الی الله جواب می دهد. صدای صدام در لحظه گفتن شهادتین و یک دندگی اش در آخرین ثانیه ها هم در این فیلم مشخص است به گونه ای که صدای یکی از افراد حاضر خطاب به صدام این است:« برو به جهنم....» و وصدام پاسخ می دهد : آیا این نشانه شجاعت شماست؟ بعد صحنه صدای خالی شدن زیر پا و الله اکبر حاضران و دقایقی بعد وی جان سپرد. تمام این ماجرا بیشتر ازسه دقیقه طول نکشید.(13)
تلوزیون دولتی عراق دراولین واکنش خبری خود درصبح شنبه در هنگام اعلام خبر اعدام صدام، ضمن توصيف رهبر ۶۹ساله عراق به عنوان يک "جانی"، اعلام کرد که اعدام او بيانگر "پايان يک دوره تاريک درتاريخ عراق" است. (14)در روز شنبه صحنه های اعدام صدام را کامل پخش نکردند بعدا فیلم اعدام را با سا نسور کردن صدادر مرحله حلق آویز نشان دادند. اما برخلاف نوار ويديوی رسمی مربوط به اعدام صدام حسين که نواری بدون صدا بود، يک تلفن همراه دارای دوربين عکاسی، عکس وصدائی را ضبط کرده است که نشان می دهد صدام حسين پيش ازآن که به دارآويخته شود، مورد آزار وتمسخر قرار گرفته بود. شعار «مقتدی، مقتدی» نام روحانی مقتول شيعه ومخالف صدام، نيز درنوارضبط شده قابل شنيدن است. هواداران صدام حسين در روزهای اخيربا برگزاری تظاهرات وراه پيمائی درچند شهرعراق و دراردن، به اين نوار مخفی به عنوان دليلی برآن که اعدام وی بيشترجنبه يک قتل فرقه ای را داشته است ، استناد کرده اند. (15)
افشاگری فوق باعث برانگیختن افکارعمومی جهان علیه دولت نوری الما لکی گردید. به طوریکه دولت عراق ناچار شد طبق یک موضع گیری رسمی درروز سه شنبه 2ژانویه 2007فرد مورد نظر را تحت تعقیب قضایی قراردهد این فیلم که حدود 2.30دقیقه برداشته شد قبل از هرچیز منعکس کننده فضای روانی انتقام از جانب کوته بینانی است که در آن لحظه جزبه انتقام و نفرت به چیز دیگری نمی اندیشیدند.
تصويرجنازه صدام در حالی که در کفن پيچيده شده بود، قسمت صورتش خونی بود که معلوم نبود آیا یک واکنش صرف فیزیکی بدن اواست یاپس از اعدام اورا مورد ضرب وشتم قرارداده بودند.
بی منا سبت نیست فضای اعدام را به نقل ازقاضی منيرحداد در گفتگو با بی‌بی‌سی انگليسی مرورکنیم. (16)
منير حداد: يكی از مامورين اعدام از وی پرسيد آيا از مرگ می ترسد؟ صدام جواب داد من تمام عمرم را صرف نبرد عليه كفار و متجاوزين كرده‌ام. مامور ديگری پرسيد چرا عراق و ما را نابود كردی؟ چرا ما را به گرسنگی كشاندی و به آمريكاييها اجازه دادی تا اينجا را اشغال كنند؟ صدام گفت: من متجاوزين و ايرانی ها را نابود كردم. من دشمنان عراق رانابود كردم…من عراق را از فقر به ثروت رساندم.
بی‌بی‌سی: شكی نبود كه به صدام دارو داده بودند؟
قاضی حداد: به هيچوجه. صدام كاملا حالت طبيعی داشت و كنترل خود را در دست داشت. وی از سرنوشتش مطلع بود و می دانست قرار است بميرد. وی گفت: “اين پايان من است… اين پايان زندگی من است. من زندگی را به عنوان يك رزمجو و يك نظامی سياسی آغاز كردم و بنابراين از مرگ واهمه ای ندارم.”
بی‌بی‌سی: بعد چه شد؟
حداد: دستهايش را بستند و او را به سمت دار بردند. وی طبق عادتش مشغول ذكرالله اكبر و برخی شعارها نظير مرگ بر آمريكا و مرگ برمتجاوزين بود. وی گفت “ما به بهشت می رويم و دشمنان ما در جهنم خواهند پوسيد”. وی همچنين از عراقی ها طلب بخشش و محبت كرد اما همچنين از آنها خواست تا عليه آمريكايی ها و ايرانی ها بجنگند.
بی‌بی‌سی: سپس چه شد؟
حداد: وی را به سمت داربردندو خواستند سرش را بپوشانند اما وی اجازه نداد. وی آياتی ازقرآن را تلاوت می كرد كه مامورين اعدام به او با فرياد زدن و كلمات اسلامی طعنه زدند. يك روحانی حاضر از صدام خواست تا كلمات روحانی را تكرار كند. وی اين كار را كرد اما به صورت كنايه آميز. سپس طناب را سفت كردند و وی به دار آويخته شد و مرد.
بی بی سی: هيچ چيز ديگری نگفت؟
حداد: وی گفت لااله الاالله محمد رسول الله.
بی‌بی‌سی: آيا وی بلافاصله مرد.
حداد: بله بلافاصله جان داد. من شاهد تاثير طناب دار بودم كه صحنه ناخوشايندی بود.
هیچ خارجی در جریان اعدام حاضر نبود، ولی ماموران امنیتی آمریکا که صدام را از زندان آورده بودند، بیرون ساختمان محل اجرای حکم موضع گرفته بودند. در پی به دار آويخته شدن صدام، نيروهای آمريکايی در بغداد به حال آماده باش کامل درآمده بودند. در برخی از نقاط شيعه نشين شهر، مردم به نشانه شادمانی اقدام به شليک گلوله هوايی کرده اند اما شهر به طور کلی درروز شنبه آرام گزارش شده است.
3- واکنش های موافق اعدام
میشل فوکو فیلسوف فرانسوی، دراثر کلاسیک خود " مراقبت وتنبیه، تولد زندان"، (17)بر این باوراست ازآن زمان که درقرون وسطی، هرچند به دشواری وکندی روش عظیم تفحص بناشد، قضاوت عبارت بود ازنشان دادن حقیقت جرم، تعیین مجرم واجرای مجازات قانونی درمورد او. سه شرطی که حقیقت یک حکم را بنا می کرد، عبارت بود شناخت خلاف ، شناخت خلافکار وشناخت قانون. اما اکنون پرسش کاملا متفاوتی دربرابر حقیقت درروند قضاوت کیفری مطرح شده است. دیگر پرسش این نیست که چه کسی مرتکب آن شده است؟ بلکه این است که چگونه می توان فرآیند علی اجتماعی وسیاسی بوجود آورنده آن را تعیین کرد؟ ریشه آن درمرتکب جرم کجاست؟ درغریزه، ناخود آگاه، محیط اجتماعی ویا وراثت او؟ پرسش جدی این است : بهترین ومطمئن ترین راه اصلاح او کدام است؟
با این مقدمه کشورهایی که هنوز به مجازات اعدام متوسل می شوند فراموش کرده اند که آنها فقط به بدن مجرم می اندیشند ونه به بازسازی اخلاقی وروحی آنان. مجازات اعدام اسم دولتى کلمه کشتن است. افراد يکديگر را به قتل مي رسانند،اما دولتها افراد را به "اعدام" محکوم مي کنند. خواست لغواعدام و ممنوعيت قتل نفس هردو از يکجا مايه مي گيرد : مخالفت با کشتن عامدانه و آگاهانه و با نقشه قبلى کسى توسط کس ديگر. اينکه يک سوى اين قتل يک دولت ويا يک مرجع فائقه سياسى است، کوچکترين تغييرى دراين واقعيت نمي دهد که ما با يک قتل عمد طرفيم. (18)
الگوی حاکم پس ازجنگ جهانی دوم، اعدام مقامات سیاسی رژیم قبلی بوده است(اعدام سران نازی درآلمان، اعدام مقامات رژیم شاه درایران و...) اما ازابتدای دهه 1990الگوی دیگری درحال شکل گیری است که اعدام رانفی می کند( آفریقای جنوبی، چکسلواکی، آرژانتین و...) وخواهان تشکیل کمیسیون کشف حقیقت، کمک مالی به خانواده های قربانیان و حبس طویل المدت برای چنین مقاماتی است. کدام الگو صحیح تروقابل دفاع تراست؟ آیا کماکان باید فقط بدن مجرمین را نشانه گرفت. صدام حسین اولین نمونه جالبی درخاورمیانه بود که پس از سرنگونی مقابل دادگاه قرارگرفت ولی بااعدامش بسیاری ازکلاف های سردرگم که وی فقط ازآن مطلع بود به فراموشی سپرده شد.
منظورم از این مقدمه این بود که کسانی که هنوز از اعدام دفاع می کنند تا آنجایی که به ساختارهای اندیشه آنان برمی گردد از یک فقر فلسفی –انسانی جدی رنج می برند که با تحول نظرگاه جدید قضاوت، آنچنان که فوکو به ما آموزش می دهد بیگانه هستند.
با این معیار مروری بر اردوی موافقان ومخالفان اعدام صدام حسین مارا به درک ودریافت جدیدی از سطح اندیشه جامعه بین المللی هدایت می کند.
نوری المالکی، نخست وزير عراق، در پاسخ به اين پرسش که چرا صدام را بر اساس قوانين مبتنی برحقوق بشراز مجازات اعدام معاف نمی کنيد، گفت: «ديکتاتور عراق بر اساس قوانين حقوق بشر محاکمه شده و مرگ او پاسخی به احترام عراق به حقوق بشر است «.
تلويزيون الجزيره روز 1ژانویه 2007 دراين مورد از يك عضو رهبري مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق پرسيد درمورد اين شعارها كه در حين اعدام صدام حسين داده مي شد، چه تفسيري داري؟وي گفت: اين پيروزي بزرگ و پايان يافتن اين ديكتاتور را تبريك مي گوييم ، شعارهايي كه شنيده شده ، خودجوش بوده و برنامه ريزي نبوده, ولي رسانه ها از آن سوءاستفاده مي كنند و مي خواهند فتنه ايجاد كنند. صدام تمام شد ورفت. امارئيس شوراي گفتگوي ملي عراق گفت :اين حرف درست نيست, محل اعدام ونحوه اعدام نشان دهنده انتقامجويي رژيم ايران بود. ولي آنها هيچ چيز بدست نياوردند و صدام همه چيز را كسب كرد و گناهش به نظرم پاك شد. اعدامي كه در اولين روز عيد قربان انجام شده «توهين» بشمار مي رود.
روز چهارشنبه، 27 دسامبر2006، سخنگوی دفتررياست جمهوری ايالات متحده ازرای دادگاه تجديد نظراستقبال کرده و آن را شاخصی در مسيرتلاش های جاری درعراق برای جايگزين کردن حکومت فردی مستبد با حکومت قانون خواند. (19) جرج بوش، رئيس جمهوری آمريکا که صدام را «حاکمی ديکتاتور و تهديدی برای امنيت جهان» خوانده بود، اعدام او را «خط برجسته ای از پيشروی عراق به سوی دمکراسی» توصيف کرد.بوش در بيانيه ای گفت: «آوردن صدام به پيشگاه عدالت، پايان خشونت ها در عراق نيست.اما نقطه عطفی در روند پيشروی عراق به سوی حکومت دمکراتيکی است که می تواند از خود دفاع کند.» (20)
محمد علی حسینی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، در خصوص اعدام صدام گفت : اجرای حکم دادگاه صدام موجب خرسندی هزاران تن از خانواده قربانیان عراقی، ایرانی و کویتی شد. صدام پرونده ای سراسر تاریک و ظالمانه داشت و اعمال دهها جنایت، قتل ، کشتار نسبت به ملت های مظلوم و بیگناه عراق ، ایران و کویت تنها گوشه ای از این پرونده است . مجازات جنایتکاران نباید دستاویز بدخواهان قرار گرفته و منجر به سوءاستفاده و بروز حساسیت های مذهبی و اختلافات فرقه ای گردد . (21)
رفسنجانی اعدام صدام را نمونه بارز تحقق وعده الهي خواند و گفت : در عراق مساله اعدام صدام نشانی است از عدالت الهي در تاريخ كه وعده اش رو خداوند به بشريت داده. واقعا حوادث عراق و اونچه كه گذشت تا به امروز, نشان حضور عدالت خداوند و اجراي عدالت خد ايي در تاريخ بشريته..." (22)
شيمون پرز معاون نخست وزير اسراييل دراين باره گفت: «صدام حسين به دست خودش کشته شد. او کسی بود که آسيب فراوانی به مردمش وارد کرد و تهديدی جدی برای اسراييل بود.» (23)
ژاپن، اعدام صدام را در راستای اجرای عدالت ارزيابی کرد و گفت ژاپن به روند قانونی موجود در عراق احترام می گذارد. وزارت امور خارجه ژاپن تاکيد کرده است:« مهم است که اعدام صدام حسين به ايجاد آشتی ملی در عراق منجر شود.» (24)
استراليا نيز روز شنبه اعلام کرد اعدام صدام حسين «نقطه عطفی در تاريخ عراق» است و پايان دوره حاکمی ستمگر است که عدالت را بر هزاران تن از مردم خود حرام کرده بود. دولت بريتانيا اعدام صدام را مورد انتقاد قرار داد، اما از اينکه در دادگاه به سزای اعمالش رسيده ابراز خرسندی کرد.(25)
4- واکنش های مخالف اعدام
جلال طالبانی رئيس جمهوری عراق می گوید اجرای حکم اعدام صدام حسین، به امضای رئیس جمهوری نیازی نداشته و او از زمان دقیق اجرای حکم اعدام بی خبر بوده است.در بيانيه رييس جمهوری عراق که روز سه شنبه 02.01.2007 منتشر شد، گفته شده که رييس جمهوری ازتاريخ اعدام اطلاعی نداشته است.در اين بيانيه طالبانی بر مخالفت خود با حکم اعدام تاکید کرده اما گفته است به خاطر احترام به استقلال قوه قضاييه، به ویژه در موردی که وی حق دخالت نداشته، در اين مساله مداخله نکرده است. در اين بيانيه همچنين به نامه طالبانی به کابينه در باره نظر وی در باره حکم اعدام صدام حسين اشاره شده و آمده است: «من از دخالت در تصميم دادگاه ويژه خودداری کردم زیرا بر پایه ماده ۲۷ قانون دادگاه، حکم دادگاه قابل تجديد نظر نيست». (26)
سلیم الجبوری، ازمسئولین حزب اهل تسنن که درمجلس عراق نماینده دارد درمورد این حکم چنین گفت : " هرجنایتکاری، چه صدام حسین ویاهرشخص دیگر، می باید به مجازاتی که شایسته وی است برسد منتهی این امرباید طی یک روند قانونی عادلانه صورت گیرد. درحالیکه این محاکمه یک نمایش سیاسی بوده است..." (27)
بيانيه حزب بعث عراق عليه آمريکا و ايران. حزب بعث عراق در اطلاعيه ای شدید الحن از عراقی ها خواست برای انتقام خون صدام حسين، «بدون هيچ ترحمی به آمريکایی ها و ايرانی ها حمله کنند.» در اين اطلاعيه آمده است: «امروزصفويان جديد،دستورجرج بوش مجرم جنگ های صلیبی را برای اعدام رييس جمهوری صدام حسین به اجرا گذاشتند. امروز روز بزرگ شماست به دشمنان عراق، آمريکايی ها و ايرانی ها بدون هيچ ترحمی حمله کنيد.» (28)
فريد صبري سخنگوي حزب اسلامي عراق در لندن طي گفتگويي با تلويزيون سي.ان.ان درتاریخ 02.01.2007 درباره اعدام صدام حسين تصريح كرد كه مشكل اصلي عراق، اشغال شدن توسط رژيم ايران و اَعمال شبه نظاميان و ابسته به اين رژيم است.نمايش اعدام صدام حسين در تلوزيو،ن اقدامي بی رحمانه بود. اين بي رحمي است كسی كه درحال اعدام شدن است، از سوي شبه نظاميان مورد دشنام و استهزا قرار گيرد. اين شبه نظاميان هر ماه مسئول كشتن هزاران عراقي هستند. لذا به نظر من اعدام صدام حسين خشونت ها را در عراق خاتمه نخواهد داد. در حقيقت اين اقدام خشونت ها را در ميان سنی ها افزايش خواهد داد. مشكل دولت عراق اين است كه آنها مي خواستند به اين شيوه به مقابله با جامعه سني عراق برخيزند، ولي به ضرر آنها شد، زيرا اين نشان داد كه صدام حسين تا آخرين لحظات زندگيش شجاع باقي ماند و هرگز حتي به كساني كه به او دشنام مي دادند و يا او را مسخره ميكردند، پاسخي نداد.......
ليبی پرچم ها ی خودر ا به صورت نيمه افراشته درآورد و مراسم عيد قربان را لغو کرد، همچنين در اين کشوربه مناسبت اعدام صدام سه روز عزای عمومی اعلام شد.(29)
واتيکان اعدام صدام حسين را «واقعه ای غم انگيز» خواند که «روح انتقام کشی و خشونت های جديد» در عراق را تحريک می کند.(30)
دولت هند با ابرازنگرانی ازاينکه اعدام صدام حسين ممکن است برقراری امنيت درعراق را با مانع مواجه کند، خواستار تخفيف مجازات وی شده است. (31)
اتحاديه اروپا نيزکه کشورهای عضو آن مجازات اعدام رالغو کرده اند ازدولت عراق خواسته است تا از اجرای حکم خودداری ورزد. (32)
برخی ازنهادهای مدافع حقوق بشر، ازجمله گروه ديده بان حقوق بشرمستقردرايالات متحده، نسبت به منطبق بودن روند حقوقی رسيدگی به پرونده با ضوابط پذيرفته شده قضايی ابرازترديد کرده اند. ریچارد دیکر،رئیس دیده بان حقوق بشر ازمقامات عراقی خواست تاحکم رابه اجرانگذارند زیرابسیاری ازقوانین آئین یک دادرسی سالم رعایت نشده بود. وی تاکیدنمود :" ازنظرما، حکم اعدام درهرشرایطی ردکردنی است درمورد صدام حسین به طورمضاعف قابل قبول نیست زیرابسیاری ازاصول یک دادگاه عادلانه نقض گردیده است. به علاوه اعلام حکم توسط مشاورملی دولت عراق درامورامنیت داخلی، نشان دهنده دخالت سیاست درامررویه قضایی است. ازدادگاه تجدید نظر انتظارمی رفت تا به یک بررسی عمیق تر وهمه جانبه ترازحکم داد گاه بدوی می پرداخت." (33)
عفوبین الملل نیزتاسف وناامیدی خویش راازابرام حکم اعلام نمود وطی بیانیه ای چنین گفت : " ازنظرپرنسیب، ما علیه مجازات اعدام هستیم، ضمن اینکه روند محاکمه هم عادلانه نبوده است.." (34)
خانم سگولن رويال، كانديداي رياست جمهوري فرانسه از حزب سوسياليست، با تأكيد برمخالفت خود با مجازات مرگ، از اعدام صدام حسين به عنوان عملي منزجركننده و غيرقابل توصيف ياد كرد. سگولن رويال در مصاحبه با ژورنال دو ديمانش 31.12.2006 گفت: من از خودم مي پرسم كه انتشار تصاوير اعدام صدام حسين در سراسر جهان چه تاثيرعميقي بر بخشي از مردم عراق خواهد داشت؟ وچه نفرتي بر خواهد انگيخت؟ از اين پيشتر، دبير كل حزب سوسياليست فرانسه فرانسوا اولاند، نيز، طي بيانيه ای اعلام كرد كه اعدام صدام حسين هيچ مشكلي را حل نخواهد كرد.
ايتاليا اعلام کرد پس از پخش تصاوير تکان دهنده اعدام صدام حسين و صحنه های به دار آويختن صدام، برای لغو مجازات اعدام در سطح جهان، در سازمان ملل متحد دست به تلاش هايی خواهد زد. رومانو پرودی نخست وزير ايتاليا روز سه شنبه 0.2.01.2007 اظهار داشت دولت متبوع وی با استفاده از کرسی جديد ايتاليا درشورای امنيت سازمان ملل متحد، نسبت به «تعليق جهانی» مجازات اعدام کوشش خواهد کرد. سياستمداران ايتاليا وابسته به تمامی احزاب و گروه های سياسی، نفرت و انزجار خود را نسبت به اعدام صدام حسين ابراز داشتند. دولت عراق با متهم ساختن ايتاليا به دوروئی و رياکاری، نسبت به اين اظهارات واکنش نشان داد و به اعدام بنيتو موسولينی رهبر فاشيست ايتاليا در جنگ جهانی دوم در ملاء عام اشاره کرد. (35)
روسيه اعدام صدام را به شدت مورد نكوهش قرارداد و از پخش تلويزيوني اعدام صدام شديدا انتقاد كرد. ميخائيل كامينان (Mikhail Kamynin) سخنگوي وزارت امور خارجه روسيه در بيانيه اي گفت : "سخت‌گيري شتابزده در اين اعدام وبی شرمي درنشان دادن علني تصويرهاي آن به دنيا, اختلاف در جامعه عراق را عميق تر مي كند. در حالیکه نياز شديدی كه به مصالحه و آشتي ملي مي باشد, این فیلم خطرافزايش درگيري های جناحي بیشتری راافزایش خواهد داد. (36)
کانال اول و دوم تلوزیون فرانسه درروز دوشنبه 1ژانویه 2007 ضمن انعکاس تظاهرات در اردن که دختر ارشد صدام در آن حضور داشت به عنوان اولین واکنش در کشورهای عربی از آن یاد نمود. در این کشور مجالس عزاي سمبليك براي صدام حسين برگزارشد و اتحاديه هاي صنفي اردن كه 14 اتحاديه را شامل می شود اعدام او را محكوم كردند. سندیکاها سکوت دولت اردن را به شدت انتقاد نمودند.
عمر موسي دبيركل جامعه عرب مراتب تأسف شديد خود را نسبت به‌اعدام صدام حسين در اولين روز عيد قربان ابراز داشت و آن را كاري ناپسنديده توصيف نمود. عمر موسي گفت كه عليرغم اينكه دوران صدام در عراق عملاً به‌پايان رسيده ولي همچنان خون مردم عراق بر زمين ريخته مي شود. وی تاكيد كرد كه اعدام صدام حسين بر روند آشتي در عراق تاثير بسيار زيادي خواهد گذاشت. (37)
مجلس قانونگذاری فلسطين اعدام صدام حسين را محكوم كرد وطي بيانيه اي گفت اعدام رئيس جمهور عراق «يك جنايت هولناك عليه امت عرب و امت اسلام است». (38)
جنبش حماس طي اطلاعيه اي گفت كه زمان اجراي اين ترور دقيقا برنامه ريزي شده وعليه اعراب و مسلمانان مي باشد. (39)
برژنسكي شب گذشته دوشنبه اول ژانویه 2007 در برنامه ليت اديشن سي.ان.ان گفت: "اي كاش صدام حسين پيش از اينكه نيروهاي آمريكايي عراق را ترك كنند، اعدام نمي شد. با وجود 150 هزار سرباز آمريكايي در عراق اينطور جلوه می كند كه اين اعدام تحت حمايت آمريكا انجام گرفته است.
5-خاک سپاری صدام
قبر صدام حسين در روستای زادگاهش "العوجا"جسد صدام حسين پيش از سپيده دم روز يکشنبه ۳۱ دسامبر 2006، در روستای زادگاهش "العوجا" در نزديکی تکريت در شمال عراق، دفن شد. (40)جنازه صدام شامگاه روز شنبه30دسامبر2006 به رهبر قبيلة ابو ناصر، علی النيدا، قبیله صدام در تکريت تسليم شد. يحيی الطاوی، روحانی بلند پايه سنی در تکريت درجریان مراسم دفن حضورداشت. طبق اعتقادات سنی ها متوفی بايد ظرف يک روز به خاک سپرده شود. صدام در کنار پسرانش "عدی" و "قصی" در مقبره خانوادگی وی که در طول حکمرانی خویش در عراق بنا کرده بود، به خاک سپرده شد. عدی و قصی در سال ۲۰۰۳ توسط نظاميان آمريکايی کشته شدند، در همين قبرستان به خاک سپرده شده بودند. (41) بشری الخليل يکی از وکلای صدام حسين گفت جسد وی توسط يک هواپيمای آمريکايی به تکريت منتقل شده است.در همين زمينه، يک مقام عراقی به خبرگزاری رويتر گفت که جنازه از طريق راه زمينی به تکريت منتقل شده است. سخنگوی نظامی آمريکا در اين باره اظهار نظر نکرد. (42)
پليس عراق مقررات منع آمد و شد را برای چهار روز در اطراف تکريت فوراً پس از آنکه صدام در بامداد روز شنبه به دار آويخته شد، برقرار کرد. وزارت دفاع آمريکا می گويد نيروهای آمريکا درعراق برای روياروئی با احتمال هرگونه خشونتی براثر اعدام صدام حسين رهبرپيشين عراق، به حال آماده باش درآمده اند. برايان ويتمن سخنگوی وزارت دفاع آمريکا اظهارداشت نيروهای آمريکا درعراق هم اکنون درحال آماده باش به سرمی برند. نيروهای آمريکا هرگونه اوضاع وشرايط اجتماعی ، ازجمله اعدام صدام حسين را که ممکن است به افزايش خشونت منجرگردد ، مورد توجه قرارداده اند. (43)
بنا به گزارش خبرگزاری ها، در مراسم دفن صدام در اين شهر، حدود هفتصد تن از افراد قبيله ابوناصر و شماری از وابستگان او حضور داشتند.بستگان صدام حسين گفتند که او در وصيتنامه خود ابراز تمايل کرده بود که در عوجه يا رمادی دفن شودکه خانواده صدام به دلايل امنيتی شهر رمادی را ترجيح داده بودند. (44)
خبرگزاري فرانسه درگزارش سه شنبه 02.01.2007 خود تاکید نمود که سني هاي خشمگين بخاطر اعدام صدام حسين اعتراضات شديد خود را عليه رهبران شيعه نشان دادند. بنا به اين گزارش ”روز دوشنبه صدها عرب سني كه بسياري از آنها مسلح بودند عليه اعدام صدام حسين تظاهرات كردند و رهبران سياسي شيعه عراق را بخاطر اجراي اين حكم مقصر دانستند”.
اين خبرگزاري افزود: ”مردان , زنان و كودكان با فرياد هاي: «مقتدي بزدل»، «حكيم خائن»، آنان را بخاطر اعدام قهرمانشان, مورد تهاجم قرار دادند.
تظاهركنندگان در الدوره ,در حاليكه پوستر رئيس جمهور سابق عراق را حمل مي كردند به راهپيمايي پرداخته و شليك هوايي مي كردند.. خبرگزاري فرانسه افزود: ”روي يكي از پوستر هايي كه صدام حسين لباس سنتي اعراب را به تن داشت نوشته شده بود ” قهرمان و شهيد صدام حسين”
صدام حسين تقاضا کرده بود تيرباران شود، اما به چوبه دار آويخته شد
تلويزيون العربيه در اخبار روز دوشنبه اول ژانویه 2007 گفت در اعتراض به اعدام صدام حسين، در منطقه اعظميه بغداد تظاهراتي برگزار شد. اين اولين تظاهرات در اين منطقه است. اين منبع افزود: تظاهركنندگان شعارهايي در حمايت از صدام حسين سر دادند و تصاوير وي را همراه داشتند. در اين تظاهرات تعداد زيادي از دوستداران رئيس جمهور سابق عراق شركت داشتند
سپاسگزاری
تلاش داشتم تا با به کار گیری از یک متد علمی درتاریخ نگاری وثبت رویدادها، نخست گزارشی عینی از ماوقع داد گاه ارایه نمایم. این کار به دلیل فقدان منابع کافی مستقل وبه دلیل اشتغالات متفاوت دیگر ممکن است دقیقا رعایت نشده باشد واین اساسی ترین اشکال متودیک گزارش های حاضراست که در هنگام نگارش به منابع اصلی دسترسی نداشتم .منابع مورد استفاده ام، به طور کلی مطبو عات روزانه فرانسه و تعدادی از سایت های اینترنتی است وروزنامه نگاران این جراید نیزنسبت به تمایل سیاسی حاکم بر روز نامه ها و سایت هایشان دچار پدیده خود سانسوری هستند و تلاش نمی کنند تا جزییات جریان محا کمه را بی طرفانه انعکاس دهند. علیرغم این نقیصه، سعی براین بوده که گزارش هارا درارتباط با فضای سیاسی-اجتماعی حاکم بردوران گذاردرعراق درارتباط قراردهم زیرا خصلت سیاسی محاکمه مرابرآن داشت تا برای کشف حقیقت چند وجهی این محاکمه به این ارتباط تنگاتنگ بیندیشم واز این رو شاید این تلاش ناچیز برای مورخین وکسانی که خواهان انداختن نورافکن به تاریخ معاصر عراق باشند کمک کار باشد.
درنوشتن این سری ازگزارش ها ازکمک فکری دوستان گرامی زیربرخورداربودم. تلاش این عزیزان موجب غنای محتوایی این مقاله شد ونیز ضروری می بینم به همه آنهایی که با ارسال میل ونظر، نگارنده راتشویق به ادامه این سری گزارش ها نمودند و اصرار آنان موجب شد که چاپ کتاب در برنامه قرار گیرد، صمیمانه سپاسگزاری می کنم.
1- محمدعلی نژاد ازکلن درارائه نکات فنی وحقوقی آیین دادرسی همواره مرا یاری رساند.
2- آرش عاطفی درتایپ ویافتن اصطلاحات مناسب درزبان فارسی کمک کارمن بود.
3- حسن ابراهیمی درویرایش پایانی مقاله ونیزطرح نکات محتوایی مراهمراهی نمود.
منابع:
1روزنامه لیبراسیون، چاپ پاریس، چهار شنبه 27 دسامبر 2006، صفحه : 6
2سایت اینترنتی رادیو بی بی سی 26.12.2006
3 روزنامه لیبراسیون، چاپ پاریس، پنج شنبه 28 دسامبر 2006، صفحه : 7
4خبر گزاری رویتر26 دسامبر 2006
5 سایت اینترنتی رادیو BBC جمعه 29 دسامبر 2006 - 08 دی 1385
6 فوکو معتقد است روش های این چنینی بیشتر برای تنبیه جسم مجرم درنظر گرفته شده است وسیر پیدایش وافول این روش ها را در کتابش از قرون وسطی تا کنون نشان می دهد. ر.ک. ب :میشل فوکو، مراقبت وتنبیه، تولد زندان، ترجمه نیکو سرخوش وافشین جهاندیده، تهران، نشرنی، چاپ پنجم 1384. صفحه : 42-11
7روزنامه لیبراسیون، چاپ پاریس، پنج شنبه 28دسامبر 2006، صفحه: 7
8 روزنامه لیبراسیون بخش هایی ازوصیت سیاسی صدام حسین را چاپ نمود. ما نتوانستیم همه این نامه را درمنبعی واحد بیابیم. سایت اینترنتی روشنگری هم بخش هایی ازآن راترجمه نموده که ازآن هم استفاده شده است. و نیز م.ک.ب : سایت اینترنتی رادیو بی بی سی 27.12.2006.
9سایت اینترنتی رادیو آمریکا 03.01.2007
10سایت اینترنتی رادیو بی بی سی شنبه 30.12.2006
11، 12 و 13 و 14: روزنامه لیبراسیون چاپ پاریس 1ژانویه 2007صفحات 2تا 3نشریه خودرا به اعدام صدام حسین تخصیص داده است. روزنامه لوموند چاپ پاریس یکشنبه 31.12.2006ودوشنبه 01.01.2007 صفحات 4و14 تا 16رابه این اعدام تخصیص داد. برای مقایسه خبرها ازسه سایت اینترنتی رادیو فارسی زبان بی بی سی، صدای آمریکا ورادیو فردا استفاده کردیم.
15روزنامه لیبراسیون، چاپ پاریس، صفحه : 6ونیز سایت اینترنتی رادیو صدای آمریکا 02.01.2007
16 مصاحبه با رادیو انگلیسی بی بی سی 30.12.2006 ونیز ر.ک.ب : سایت اینترنتی صبحانه 30.12.2006
17 میشل فوکو، مراقبت وتنبیه، تولد زندان، ترجمه نیکو سرخوش وافشین جهاندیده، تهران، نشرنی، چاپ پنجم 1384. صفحه : 30
18 مصاحبه زنده یاد منصورحکمت با خاوران. برای مطالعه مصاحبه مراجعه کنید به سایت اینترنتی : کمیته بین المللی علیه اعدام.
19روزنامه لیبراسیون، چاپ پاریس، پنج شنبه 28دسامبر 2006، صفحه: 7
20 روزنامه لیبراسیون، چاپ پاریس، دو شنبه 1ژانویه 2007، صفحه: 2و7 ونیز رادیو فردا 31.12.2006
21 رادیو فردا 31.12.2006
22،23، 24، 25 : سایت رادیو فارسی زبان بی بی سی، صدای آمریکا ورادیو فردا به تاریخ 31.12.2006و 01.01.2007.
26 سایت اینترنتی رادیو فردا 03.01.2007
27 روزنامه لیبراسیون، چاپ پاریس، پنج شنبه 28دسامبر 2006، صفحه: 7
28 سایت اینترنتی رادیو فردا 31.12.2007
29، 30، 31، 32: سایت اینترنتی رادیو فارسی زبان بی بی سی، صدای آمریکا ورادیو فردا به تاریخ 31.12.2006و 01.01.2007.
34، 33سایت اینترنتی رادیو بی بی 27.12.2007
35 سایت اینترنتی رادیو فارسی زبان صدای آمریکا ورادیو فردا درتاریخ 03.01.2007
36، 37: خبرگزاری رویتر وآسوشیتدپرس 31.12.2007
38روزنامه شرق الا وسط02.01.2007
39خبرگزاری رویتر وآسوشیتدپرس 31.12.2007
40 ، 41، 42: لیبراسیون چاپ پاریس تاریخ 02.01.2007 صفحه : 8ونیز رجوع شود به : سایت اینترنتی رادیو صدای آمریکا 31.12.2006و سایت اینترنتی رادیو فردا تاریخ 31.12.2006
43خبرگزاری رویتر وآسو شیتد پرس 31.12.2006
44درمورد رقم 700نفر آمار متفاوت است. این رقم را سایت اینترنتی رادیو بی بی سی، 31.12.2006 به نقل از خبرنگار خود ذکر نموده است. رادیو فردا از واژه صدها نفر استفاده کرده است.31.12.2006
منبع: سايت ديدگاه
